عدالت آموزشی در آموزش عالی ایران: فرصت‌ها، چالش‌ها و راهکارها

عدالت آموزشی در آموزش عالی به معنای دسترسی عادلانه و منصفانه همه افراد علاقه‌مند و دارای توانایی علمی به فرصت‌های دانشگاهی است؛ به‌گونه‌ای که متغیرهایی مانند طبقه اجتماعی-اقتصادی، جنسیت، قومیت، مذهب، زبان و شغل والدین معیار حضور یا بهره‌مندی از آموزش عالی محسوب نشود. تحقق عدالت آموزشی مستلزم ایجاد محیط یادگیری امن و کم‌استرس، اجرای یکسان قوانین و مقررات آموزشی برای همه دانشجویان، فراهم‌سازی مسیر رشد و بالندگی، و ایجاد شرایط کسب مهارت و آمادگی برای بازار کار است. در این چارچوب، چالش‌های عدالت آموزشی هم در سطح خرد (تعامل استاد-دانشجو، عدالت در ارزیابی، دسترسی به استادان توانمند، مشاوره تحصیلی و حرفه‌ای، عدالت جنسیتی و فرایندهای انضباطی) و هم در سطح کلان (سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی آموزشی، سازوکار پذیرش و گزینش، و توزیع منابع) قابل تحلیل است. راهبردهای پیشنهادی شامل شفاف‌سازی مفهوم عدالت آموزشی برای ذی‌نفعان، استخراج روش‌های تدریس متناسب با بافت فرهنگی و اجتماعی ایران بر پایه یافته‌های علمی، طراحی مدل کاربردی عدالت آموزشی با انجام نیازسنجی جامع، گسترش آموزش ترکیبی حضوری-مجازی برای کاهش هزینه‌ها و نابرابری‌ها، ارتقای شایستگی و عدالت‌محوری مدرسان، اصلاح برنامه‌های درسی با تأکید بر مهارت‌های زندگی و روانی-اجتماعی، نوآوری در مؤلفه‌های کیفی آموزش، اصلاح سازوکار گزینش دانشجو، و تقویت پیوند پژوهشگران با سیاست‌گذاران برای کاهش شکاف پژوهش و عمل است.