آسیب‌شناسی ساختار حکمرانی بر تأمین امنیت آب و غذا

امنیت آب و غذا در چارچوب پیوند آب–غذا–انرژی، پدیده‌ای چندبعدی و پیچیده است که تحت تأثیر تغییرات شدید آب‌وهوایی، فشارهای جمعیتی، توسعه اقتصادی، شهرنشینی و افزایش تقاضا در بخش‌های مختلف قرار دارد. کمبود آب می‌تواند منشأ فیزیکی (اقلیمی، جغرافیایی، برداشت و مصرف ناپایدار) یا اقتصادی (ضعف زیرساخت‌ها و ظرفیت نهادی برای دسترسی و مدیریت) داشته باشد و تداوم آن، مستقیماً امنیت غذایی را تهدید می‌کند؛ زیرا افزایش تولید غذا ناگزیر به منابع آبی متکی است و کشاورزی همچنان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب شیرین باقی می‌ماند. در ایران، حکمرانی آب به دلیل تمرکزگرایی شدید، ضعف برنامه‌ریزی فرابخشی، بی‌توجهی به تعارضات بین‌بخشی و فقدان سازوکار حل مناقشه، ناکارآمدی در هدف‌گذاری‌های تعادل‌بخشی آبخوان‌ها، ضعف پژوهش‌های مسئله‌محور، و مشارکت اندک ذی‌نفعان با چالش‌های ساختاری روبه‌روست. همچنین ابهام در مالکیت آب‌های زیرزمینی، داده‌های ناکافی و کم‌اعتماد، و سازوکارهای مالی نامناسب، ظرفیت سیاست‌گذاری و اجرای مؤثر را کاهش داده است. راهبردهای اصلاحی شامل یکپارچه‌سازی سیاست‌ها در همه منابع آب (سطحی، زیرزمینی، ساحلی و فرامرزی)، تقویت مشارکت ذی‌نفعان، اصلاح نظام قیمت‌گذاری و اعمال هزینه واقعی آب، ارتقای ظرفیت نهادی و انسانی، توسعه سامانه‌های اطلاعاتی و پایش داده‌ها، و پیوند نظام‌مند پژوهش با سیاست‌گذاری برای افزایش بهره‌وری آب و پایداری تولید کشاورزی است.