تعاونی‌های محیط‌زیستی

منابع طبیعی و محیط‌زیستی به‌دلیل نبود ارزش‌گذاری مناسب در بازار، با پدیده شکست بازار مواجه‌اند و در نتیجه، تخصیص غیربهینه و تخریب آن‌ها تشدید می‌شود. در عین حال، تجربه‌های موجود نشان می‌دهد مداخلات و سازوکارهای دولتی نیز در مدیریت مؤثر منابعی مانند آب، مراتع و جنگل‌ها ناکارآمد بوده و روند آلودگی، فرسایش و بهره‌برداری بی‌رویه همچنان تداوم دارد. در این چارچوب، مشارکت ذی‌نفعان و بهره‌برداران محلی به‌عنوان راهبردی کارآمد برای حکمرانی منابع مشترک مطرح می‌شود و تعاونی‌ها می‌توانند قالب سازمانی مناسب برای سازمان‌دهی این مشارکت و کاهش فشار بر منابع باشند. با این حال، ضعف ساختاری تعاونی‌ها، تعدد تعاونی‌های غیرفعال و ناکارآمدی الگوهای سنتی سبب شده ظرفیت تعاونی‌های محیط‌زیستی در ایران بالفعل نشود. راهبردهای پیشنهادی شامل شناسایی منابعی که بیشترین قابلیت مدیریت مشارکتی دارند (مانند مراتع، جنگل‌ها و آب‌های زیرزمینی)، طراحی و رسمیت‌بخشی به ساختارهای نوین و دقیق تعاونی‌ها با تعریف روشن الگوی عضویت، هماهنگی نهادی با دستگاه‌های متولی مانند سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نیرو، تأمین حمایت‌های مالی و ترویجی دولت در مرحله شکل‌گیری، ارزیابی تجربیات موجود نظیر تعاونی‌های آب‌بران، اجرای پایلوت در مقیاس محدود پیش از تعمیم، و بهره‌گیری از تجارب کشورهای پیشرو در تعاون برای کاهش هزینه آزمون و خطا و افزایش کارایی حکمرانی مشارکتی منابع است.