پارادایمی به نام میان‌رشته‌ای بودن: فرهنگ گردشگری و حقوق گردشگر

نوع مقاله : نشست علمی

نویسنده

گروه مدیریت جهانگردی، دانشگاه علامه طباطبائی

10.22054/jicia.2025.20230

چکیده

میان‌رشته‌ای بودن در گردشگری صرفاً به هم‌نشینی چند رشته در کنار یکدیگر محدود نمی‌شود، بلکه مستلزم آمیختگی مفهومی و تولید «مفهوم سوم» است که بتواند ماهیت پیچیده گردشگری را توضیح دهد. در این چارچوب، «فرهنگ گردشگری» به‌عنوان مفهومی مستقل از فرهنگ مبدأ و مقصد، از تعامل گردشگر، میزبان و «فرهنگ بن‌مایه» شکل می‌گیرد و رفتار کنشگران را در شرایطی متفاوت از زندگی روزمره تنظیم می‌کند؛ وضعیتی که گردشگر را در حالت ذهنی خاص و میزبان را در نقش مهمان‌نوازی قرار می‌دهد. بر این اساس، حقوق گردشگر باید نه صرفاً بر مبنای قواعد عمومی حقوقی، بلکه متناسب با ماهیت گردشگری و در نسبت با جامعه میزبان تدوین شود. در عین حال، خلأ جدی در مطالعات آکادمیک و قوانین مصوب مرتبط با حقوق گردشگر در ایران وجود دارد و مقررات موجود عمدتاً به آیین‌نامه‌ها و ابلاغیه‌ها محدود مانده است. راهبردهای پیشنهادی شامل تقویت همکاری دانشگاه، صنعت و دولت برای تبیین مفهوم میان‌رشته‌ای و فرا‌بخشی بودن گردشگری، بازتعریف گردشگری به‌مثابه فضیلت و تعامل انسانی، آموزش حقوق بین‌الملل گردشگری برای سازمان‌های مرتبط، ترمیم خلأهای قانونی، تدوین منابع و بروشورهای فرهنگی–حقوقی برای گردشگران بین‌المللی و بهره‌گیری از ظرفیت جاذبه‌های حقوقی–تاریخی برای خلق گونه‌های جدید گردشگری است.