حل مسئله تنظیم روابط ایران با دوگانه ارمنستان و جمهوری آذربایجان: رویکرد موازنه، اولویت‌دهی راهبردی یا رویکرد شبکه‌ای

نوع مقاله : نشست علمی

نویسنده

گروه مطالعات منطقه‌ای آسیای مرکزی و قفقاز، دانشگاه علامه طباطبائی

10.22054/jicia.2025.20231

چکیده

تحولات پس از جنگ دوم قره‌باغ، آرایش قدرت و نظم منطقه‌ای قفقاز جنوبی را دگرگون کرده و منطق رقابت را از ژئوپلیتیک سخت به ژئواکونومی و رقابت بر سر اتصال‌ها، مسیرهای ترانزیتی، انرژی و سرمایه‌گذاری سوق داده است. در این وضعیت، تداوم رویکرد امنیتی و موازنه‌گرایانه در سیاست خارجی ایران، نه‌تنها با واقعیت‌های جدید همخوان نیست، بلکه به انزوای بیشتر ایران در ترتیبات در حال شکل‌گیری منجر می‌شود. هم‌زمان، اولویت‌دهی راهبردی به یکی از دو بازیگر (ارمنستان یا جمهوری آذربایجان) نیز به دلیل مجاورت ژئوپلیتیکی، پیوندهای چندلایه فرهنگی و تاریخی با هر دو طرف و امکان سوق یافتن آنها به سمت ائتلاف‌های رقیب، کارایی محدود دارد. در مقابل، رویکرد شبکه‌ای به‌عنوان گزینه مطلوب پیشنهاد می‌شود؛ رویکردی که با تأکید بر کشف منافع مشترک در کنار مدیریت تعارضات، امکان بهره‌برداری از فرصت‌های جدید را فراهم می‌کند. چالش‌های اصلی این مسیر شامل فقدان اجماع نخبگانی، ضعف دیپلماسی عمومی، نبود اتصالات راهبردی، وابستگی ساختاری ارمنستان به روسیه، حساسیت‌های قومی داخلی، و شکاف اتاق فکر و اجرا است. راهکارهای پیشنهادی بر توسعه اتصالات راهبردی و سرمایه‌گذاری در طرح‌های منطقه‌ای، دیپلماسی فعال و سازوکارهای گفت‌وگو، تنظیم ابتکارات پیشینی اقتصادی، بهره‌گیری از قدرت نرم فرهنگی، مشارکت راهبردی با بازیگران اثرگذار و توسعه مناطق مرزی و آزاد تجاری تأکید دارد.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار