چالش‌های طرح اصلاح نظام بانکداری کشور

ناکارآمدی و بی‌ثباتی در نظام بانکداری ایران، ریشه در رشد بلندمدت و نامتناسب متغیرهای پولی با رشد تولید دارد؛ به‌گونه‌ای که طی پنج دهه اخیر پایه پولی و نقدینگی با نرخ‌های بسیار بالا افزایش یافته و همبستگی قوی میان رشد پول و تورم شکل گرفته است. بخش مهمی از رشد پایه پولی ناشی از افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی است که عمدتاً به تبدیل درآمدهای نفتی دولت به ریال مربوط می‌شود و از محدود بودن کنترل بانک مرکزی بر ترازنامه خود حکایت دارد. در کنار این عامل، سلطه مالی دولت و بانک‌ها، عدم استقلال نهادی بانک مرکزی در قانون و عمل، و چندهدفه بودن مأموریت‌ها، کارایی سیاست پولی را تضعیف کرده است. همچنین ضعف قانون‌نویسی و اتکای افراطی به آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها موجب دور شدن اجرا از روح قانون، ایجاد مسیرهای دور زدن مقررات و تکرار چرخه اصلاحات ناقص شده است. از دیگر مسائل ساختاری، انحصار و تمرکز قدرت در برخی بانک‌های بزرگ و ایجاد انگیزه‌های ضد رقابتی است که امکان رشد بانک‌های خصوصی و اصلاح نظام بانکی را محدود می‌کند. راهبردهای پیشنهادی بر استقلال بانک مرکزی از قوه مجریه، تعیین صریح هدف اصلی ثبات قیمت‌ها، تقویت شفافیت و پاسخگویی، تعریف دقیق شخصیت حقوقی و روابط بانک مرکزی با دولت، بانک‌ها و جامعه، تقویت جایگاه نظارتی و تنظیم‌گری، و تدوین قوانین دقیق و کم‌وابسته به آیین‌نامه‌ها تأکید دارد.