بازنگری مصوبه اخذ عوارض حفظ و گسترش فضای سبز مبتنی بر ارزش اکولوژیک درختان شهر تهران

حفظ و گسترش فضای سبز شهری مستلزم طراحی سیاست‌های بازدارنده و در عین حال کارشناسی‌محور برای جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان، به‌ویژه در کلان‌شهری مانند تهران است. یکی از ابزارهای سیاستی در این زمینه، اخذ عوارض بر مبنای ارزش اکولوژیک درختان است؛ اما فرمول موجود با چالش‌های اقتصادی، اکولوژیک و حقوقی مواجه است که کارایی آن را کاهش می‌دهد. در بُعد اقتصادی، عددهای پایه و ضرایب تعدیلی فاقد مبنای شفاف و به‌روز بوده و وجود ضرایب کمتر از یک می‌تواند به «تخفیف برای قطع درخت» تعبیر شود. همچنین وابسته کردن ارزش درخت به قیمت منطقه‌ای ملک، تعارض ارزشی ایجاد می‌کند و منجر به ارزیابی نابرابر خدمات اکوسیستمی می‌شود. در بُعد اکولوژیک، شاخص‌های تعیین ارزش درخت محدود بوده و عواملی مانند سلامت درخت، میزان تاج، همیشه‌سبز یا خزان‌پذیر بودن، نقش در کاهش آلودگی هوا و صوت، و اهمیت زیستگاهی گونه‌ها به‌طور کافی وارد محاسبات نشده است. از منظر حقوقی نیز ابهام در تکلیف موارد تخلف، پرونده‌های قضایی، غرس مجدد، مصرف عوارض، و تعارض برخی تبصره‌ها با مصوبات دیگر مشاهده می‌شود. راهبرد اصلاحی بر بازطراحی فرمول عوارض با طبقه‌بندی دقیق گونه‌ها و ارزش اکولوژیک، شفاف‌سازی ضرایب شهری، الزام به گزارش‌دهی شش‌ماهه درباره مصرف عوارض، تعیین تکلیف وضعیت‌های خاص (حوادث طبیعی، تخریب عمدی و غیرعمدی)، و استقرار نظام پایش و بازبینی دوره‌ای مصوبه برای افزایش بازدارندگی و عدالت زیست‌محیطی تأکید دارد.