سویه‌های فرهنگی- اجتماعی و مداخلات مؤثر بر کاهش خودکشی در ایران

افزایش نرخ خودکشی در ایران و ناکامی نسبی برنامه‌های پیشگیرانه موجود نشان می‌دهد که تمرکز غالب بر رویکرد پزشکی–روان‌پزشکی، بدون توجه کافی به سازوکارهای فرهنگی و اجتماعی، ظرفیت کاهش پایدار این پدیده را محدود کرده است. خودکشی رفتاری پیچیده و چندعاملی است که از برهم‌کنش عوامل کلان اجتماعی (نابرابری، تبعیض، بیکاری، محرومیت، سرمایه اجتماعی پایین)، عوامل محلی و قومی، و متغیرهای خانوادگی و ارتباطی شکل می‌گیرد و در برخی استان‌های قومیتی غرب کشور، الگوی متفاوتی از جمله شیوع بالاتر خودکشی زنان مشاهده می‌شود. ضعف هماهنگی میان نهادهای مداخله‌گر، نبود ارزشیابی دقیق از اثربخشی سیاست‌ها، و تأثیرات همه‌گیری کووید-۱۹ بر تشدید آسیب‌پذیری اجتماعی، از چالش‌های کلیدی محسوب می‌شود. پیشنهادهای سیاستی بر طراحی مداخلات چندبخشی مبتنی بر سلامت، آموزش، اشتغال، حمایت اجتماعی و عدالت اجتماعی، مشارکت فعال متخصصان علوم اجتماعی در برنامه ملی پیشگیری از خودکشی، تقویت رویکردهای محله‌محور برای تغییر فرهنگ مولد خشونت، آموزش مهارت‌های زندگی به‌ویژه برای زنان و خانواده‌ها، مدیریت بازنمایی رسانه‌ای خودکشی و کاهش دسترسی به محتوای مروج آن، مبارزه با انگ‌زنی در اجتماعات سنتی، و توسعه نظام بازتوانی پایدار پس از اقدام به خودکشی با مشارکت سمن‌ها و خانواده‌ها تأکید دارد. همچنین مداخلات سازمان‌یافته قضایی و حقوقی برای مواجهه با خشونت خانگی و مسائل فرهنگی مرتبط با زنان، به‌عنوان پیش‌شرط کاهش خودکشی در کانون‌های پرخطر معرفی می‌شود.