روش‌‏های تأمین مالی در صنعت نفت با تأکید بر بازار سرمایه: تجارب، فرصت‫‌ها و چالش‌‫ها

توسعه و تداوم ظرفیت تولید و نگهداشت زیرساخت‌های بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت در ایران، به‌ویژه در شرایط تحریم و محدودیت فروش نفت خام، نیازمند سازوکارهای متنوع و کارآمد تأمین مالی است. در حالی که حجم بالای نقدینگی در اقتصاد وجود دارد، ضعف مدیریت جریان نقدینگی و ناکارآمدی بازار پول در تخصیص منابع به بخش واقعی اقتصاد، سبب شکل‌گیری «تناقض نقدینگی» شده است؛ به‌گونه‌ای که پروژه‌های نیمه‌تمام و سرمایه‌گذاری‌های ضروری به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی متوقف می‌مانند. در این چارچوب، بازار سرمایه به‌عنوان بستر تجهیز پس‌اندازهای خرد و هدایت منابع به سمت تولید، ظرفیت مهمی برای کنترل نقدینگی، کاهش تورم از مسیر انتشار اوراق، افزایش اشتغال و ارتقای شفافیت فراهم می‌کند. با این حال، چالش‌هایی مانند عدم آشنایی کافی با ابزارهای بازار سرمایه، هزینه بالای تأمین مالی بانکی، کوتاه‌بودن سررسید اعتبارات، محدودیت سقف وام‌دهی، حجم بالای تضامین، و اثرات فسادزای عدم توازن نرخ بهره و تورم، مسیر تأمین مالی پروژه‌های انرژی را دشوار کرده است. راهبردهای پیشنهادی شامل گذار به سازوکارهای بازارمحور، تدوین طرح جامع توانمندسازی صنایع پالایشی و پایین‌دستی، تضمین ابزارهای مالی اسلامی توسط صندوق توسعه ملی، هدف‌گذاری برای افزایش سهم بازار سرمایه در تأمین مالی انرژی، توسعه صندوق‌های پروژه نفت و گاز، و تقویت مشارکت‌پذیری بخش خصوصی از طریق ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلات لازم است.