حق بر دادرسی عادلانه در رسیدگی‌های مربوط به مواد مخدر و روان‌گردان

رسیدگی کیفری به جرائم مرتبط با مواد مخدر و روان‌گردان به دلیل حساسیت اجتماعی و امنیتی، در معرض رویه‌های استثنایی قرار می‌گیرد؛ با این حال، رعایت دادرسی عادلانه به‌عنوان یک حق بنیادین، باید در تمام مراحل رسیدگی تضمین شود. این متن با تمرکز بر چالش‌های آیین رسیدگی در جرائم مواد مخدر، نشان می‌دهد ضعف ادبیات حقوقی در این حوزه و نبود ضوابط روشن، می‌تواند حقوق دفاعی متهم و معیارهای انصاف قضایی را با مخاطره مواجه سازد. مهم‌ترین معیارهای دادرسی عادلانه شامل مشروعیت تحصیل دلیل، حق داشتن وکیل، رسیدگی در زمان معقول، تفهیم اتهام به زبان قابل فهم، رفتار انسانی با متهم، استقلال و بی‌طرفی قاضی، برابری سلاح‌ها و توجه به بزه‌دیده است. در عمل، چالش‌های اصلی در چهار محور شناسایی می‌شود: نحوه تحصیل ادله و پذیرش ضمنی برخی دلایل غیرشفاف، فقدان برابری سلاح‌ها، عدم تفکیک دقیق میان ویژگی‌های جرائم مواد مخدر (به‌مثابه جرائم سازمان‌یافته) و جرائم عادی، و کم‌توجهی به حقوق دفاعی. راهکارهای پیشنهادی بر تبیین استثنائات و ضوابط تحصیل دلیل تحت نظارت قضایی، طراحی آیین رسیدگی افتراقی متناسب با ماهیت این جرائم، مشارکت سازمان‌یافته دانشگاه و نهادهای اجرایی برای آسیب‌شناسی و ارائه پیشنهاد به قانون‌گذار، تهیه لوایح اصلاحی و تدوین یک الگوی منسجم دادرسی منصفانه در حوزه مواد مخدر و روان‌گردان تأکید دارد.