فراگیرسازی و پاسخ به مداخله در کودکان با نیازهای ویژه

تحول رویکردهای آموزشی برای کودکان با نیازهای ویژه، از مدل جداسازی به سمت آموزش فراگیر، نتیجه نقدهای گسترده نسبت به پیامدهای منفی مدارس ویژه بر رشد اجتماعی، عزت‌نفس و فرصت‌های واقعی یادگیری این گروه است. آموزش فراگیر بر این اصل استوار است که نظام آموزش عمومی باید نسبت به طیف متنوع توانایی‌ها پاسخگو باشد و با تکیه بر ویژگی‌های مشترک انسانی، از ارزش‌گذاری منفی بر تفاوت‌ها و بازتولید طرد اجتماعی جلوگیری کند. در کنار فراگیرسازی، رویکرد «پاسخ به مداخله» به‌عنوان چارچوبی ساختاریافته برای تشخیص و آموزش پیشگیرانه مطرح می‌شود که با پایش مستمر پیشرفت تحصیلی و ارائه مداخلات متناسب در سطوح مختلف، امکان شناسایی زودهنگام دانش‌آموزان در معرض خطر و کاهش برچسب‌زنی را فراهم می‌سازد. چالش‌های اجرای این دو رویکرد شامل تأکید افراطی بر آزمون‌های سنتی و ناکارآمد، تشخیص‌های اشتباه و برچسب‌های نابه‌جا، کم‌توجهی به فشارهای روانی والدین، ضعف مهارت معلمان در آموزش ویژه، نبود پژوهش‌های بومی و تبیین ناکافی مبانی فلسفی و کارکردی برنامه‌ها، و نیز موازی‌کاری سازمان‌های متولی است. راهبردهای پیشنهادی بر کاهش آزمون‌محوری و تقویت ارزیابی فرایندی، آموزش استاندارد و عملی معلمان، توانمندسازی خانواده‌ها، اجرای پایلوت پاسخ به مداخله در مدارس منتخب، نقش‌آفرینی رسانه ملی در فرهنگ‌سازی، هماهنگی نهادی میان آموزش‌وپرورش استثنایی و بهزیستی، و تدوین طرح عملیاتی دقیق برای استقرار نظام‌مند این رویکردها تأکید دارد.