اقتصاد مواد مخدر و هزینه‌های اجتماعی آن در ایران

اقتصاد مواد مخدر در ایران به‌دلیل همجواری با افغانستان، سودآوری بالای قاچاق و تغییرات اجتماعی–اقتصادی، به یکی از عوامل مهم بازتولید آسیب‌های اجتماعی و تحمیل هزینه‌های سنگین بر خانواده و جامعه تبدیل شده است. گرایش به مصرف مواد مخدر در کنار عوامل ساختاری مانند فقر، بیکاری، کاهش سرمایه اجتماعی، احساس ناکامی و ناامیدی در جوانان و سطح پایین آگاهی عمومی از پیامدهای مصرف شکل می‌گیرد و به پیامدهایی گسترده چون افزایش طلاق، خشونت خانگی، کودک‌آزاری، فساد، کاهش نشاط اجتماعی، افسردگی، ناامنی و افت بهره‌وری اقتصادی منجر می‌شود. تحلیل رویکردهای مقابله نشان می‌دهد مداخله در منشأ تولید (افغانستان) با محدودیت‌های سیاسی و امنیتی مواجه است و تمرکز صرف بر مقابله انتظامی نیز هزینه‌های بالایی در مرز، زندان و اردوگاه‌ها ایجاد می‌کند. در مقابل، پیشگیری به‌عنوان گزینه مقرون‌به‌صرفه‌تر، توان کاهش چشمگیر هزینه‌های درمان و مقابله را دارد و می‌تواند با آموزش مستمر از دوره ابتدایی، اطلاع‌رسانی عمومی رایگان از مسیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و ارتقای سواد اجتماعی، تقاضای مصرف را کاهش دهد. همچنین تقویت چرخه درمان و بازتوانی برای جلوگیری از بازگشت به مصرف، شناسایی گروه‌های پرریسک، مردمی‌سازی سیاست‌های مبارزه و استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد برای آگاهی‌بخشی و رصد مناطق پرخطر، از راهبردهای کلیدی برای کاهش مصرف و کاهش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی مواد مخدر ارزیابی می‌شود.