انتقال فناوری در قراردادهای بزرگ تجاری (پیوست فناوری)

انتقال فناوری در قراردادهای بزرگ تجاری به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی توسعه فناورانه، زمانی موفق تلقی می‌شود که صرفاً به خرید تجهیزات و ماشین‌آلات محدود نماند، بلکه به «تسلط بر فناوری» از طریق تقویت ظرفیت جذب، سازگارسازی، بومی‌سازی و نهایتاً توان بازتولید و نوآوری منجر شود. تجربه سه دهه اخیر صنعت ایران نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری‌های گسترده در خرید فناوری نوین، در بسیاری موارد به دلیل ضعف تصمیم‌گیری تخصصی، عدم وجود خبرگان در هسته‌های تصمیم‌گیر و نبود برنامه جذب فناوری، به انتقال واقعی دانش و توان طراحی منتهی نشده و با فرسودگی سریع تجهیزات، بازده سرمایه‌گذاری کاهش یافته است. در این چارچوب، «پیوست فناوری» به‌عنوان ابزار سیاستی برای الزام طرف‌های خارجی به انتقال فناوری در قراردادهای خارجی و هم‌راستا با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی معرفی شده است، اما با چالش‌هایی چون الزام‌آور نبودن، ضعف نظام نظارت، و نبود توانمندی اجرایی دستگاه‌ها مواجه است. در سطح راهبردی، موفقیت انتقال فناوری نیازمند ایجاد جذابیت اقتصادی برای طرف خارجی (از جمله تخصیص هدفمند بازار و تجمیع خریدها)، ارتقای ظرفیت جذب طرف داخلی (کنسرسیوم‌سازی، حمایت از طراحی و مهندسی و شبکه‌سازی تأمین‌کنندگان)، اصلاح قوانین و مشوق‌ها، توسعه بانک‌های اطلاعات فناوری، پوشش ریسک شرکت‌های گیرنده فناوری، و تعریف جایگاه دانشگاه‌ها به‌عنوان مشاور تخصصی دستگاه‌های اجرایی در طراحی و نظارت بر پیوست فناوری است.