نهادی شدن توسعه اجتماعی و الزامات آن در تدوین برنامه‌های توسعه کشور (کنکاشی در لایحه پیشنهادی برنامه ششم توسعه)

نوع مقاله : توصیه سیاستی

نویسنده

گروه جامعه شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

10.22054/jicia.2017.20401

چکیده

نهادی‌شدن توسعه اجتماعی در برنامه‌های توسعه کشور زمانی تحقق می‌یابد که سیاست‌گذاری توسعه از رویکردهای بخشی، اقتصادمحور و بالا‌به‌پایین عبور کرده و به سوی الگوی موزون، مشارکت‌محور و حقوق‌مدار حرکت کند. توسعه اجتماعی در این چارچوب به معنای سازمان‌دهی و رهاسازی انرژی‌های اجتماعی از طریق تقسیم کار تخصصی، تقویت سرمایه‌های اجتماعی و توانمندسازی کنشگران (افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها) است؛ به‌گونه‌ای که جامعه قادر باشد ظرفیت‌های انسانی را در مسیر تولید رفاه، عدالت و پایداری سامان دهد. تحلیل وضعیت برنامه‌های توسعه در ایران نشان می‌دهد یکی از مسائل بنیادی، نبود تعریف روشن و مبانی نظری مدون از توسعه و به‌ویژه توسعه اجتماعی در میان لایه‌های سیاست‌گذار است؛ مسئله‌ای که به تدوین برنامه‌هایی غیرواقع‌گرا، پرهدف، کم‌منبع و فاقد ضمانت اجرای نهادی انجامیده و شکاف میان تدوین و اجرا را تشدید کرده است. از سوی دیگر، در لایحه پیشنهادی برنامه ششم توسعه، توسعه اجتماعی عمدتاً پراکنده، بخشی و فاقد انسجام نظری دیده می‌شود و به دلیل بی‌اعتنایی ساختاری به حوزه اجتماعی، توان اثرگذاری آن محدود می‌گردد. راهبردهای پیشنهادی بر تدوین مبانی نظری بومی، پرهیز از سیطره اقتصاد بر سایر ابعاد توسعه، استفاده نظام‌مند از متخصصان علوم اجتماعی، تعریف شاخص‌های کمی و کیفی توسعه اجتماعی، و نهادینه‌سازی مشارکت و حقوق‌مداری در فرآیند برنامه‌ریزی و اجرا تأکید دارد.