نظام آماری ملی ایران: چالش‌ها و راه‌کارها

نظام آماری ملی ایران با وجود نقش تعیین‌کننده در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکرد دولت، با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری و کارکردی مواجه است که کیفیت داده‌های رسمی و میزان اعتماد عمومی به آن را تضعیف کرده است. مهم‌ترین مسائل شامل کاربرمحور نبودن تولیدات آماری، موازی‌کاری نهادهای تولیدکننده آمار، ناهماهنگی ارکان نظام آماری، ضعف حرفه‌گرایی و استانداردهای تخصصی، دشواری دسترسی به داده‌ها در قالب‌های موردنیاز کاربران، و ضعف پاسخ‌گویی نهادهای آماری در برابر نیازهای سیاست‌گذاران، پژوهشگران و جامعه است. کاهش کیفیت داده‌های گردآوری‌شده نیز تا حد زیادی ناشی از نبود ارتباط مؤثر میان تولیدکنندگان آمار، مأموران آمارگیری و پاسخ‌گویان، و نیز تمایل پایین به همکاری در طرح‌های آمارگیری عنوان می‌شود. در سطح دانشی، ضعف برنامه‌های آموزش عالی آمار و ناتوانی در تحلیل داده‌های حجیم و روش‌شناسی‌های نوین، توان نظام آماری را محدود کرده است. راهبردهای پیشنهادی بر حرفه‌ای‌سازی نهادهای آماری و به‌روزسازی فناوری‌ها، تقویت مرجعیت مرکز آمار ایران همراه با تقسیم کار شفاف با بانک مرکزی برای کاهش موازی‌کاری، اختصاص ردیف بودجه پایدار برای طرح‌های آماری، گسترش همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، توانمندسازی نیروی انسانی از طریق مشارکت‌های بین‌المللی، و ایجاد سازوکار رصد و ارزیابی اثربخشی آمارها از مسیر ارتباط مستمر با کاربران تأکید دارد.