تولید دانش و نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌ها

نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌ها به‌عنوان سازوکاری برای سنجش عملکرد آموزش عالی، با مجموعه‌ای از شاخص‌ها و نشانگرها مانند کیفیت آموزش، کیفیت اعضای هیئت علمی و برون‌داد پژوهشی تعریف می‌شود و جایگاه دانشگاه‌ها را در سطوح ملی و بین‌المللی تعیین می‌کند. این نظام می‌تواند با فراهم‌کردن داده‌های مقایسه‌ای، محرکی برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری جهت کاهش فاصله با دانشگاه‌های برتر و ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش باشد؛ با این حال، تحلیل‌های ارائه‌شده نشان می‌دهد رتبه‌بندی به‌تنهایی بهترین مسیر ارتقای کیفیت آموزش عالی نیست و در بسیاری موارد به دلیل تأکید افراطی بر کمیت مقالات و معیارهای تبلیغاتی، به کیفیت محتوای پژوهش و نقش دانشگاه در حل مسائل واقعی جامعه توجه کافی ندارد. همچنین بسیاری از شاخص‌ها سوگیری زبانی و رشته‌ای دارند و به‌ویژه در حوزه علوم انسانی و دانشگاه‌های غیرجامع، امکان رقابت عادلانه را محدود می‌کنند. از سوی دیگر، شرایط واقعی ارتقای رتبه به‌شدت وابسته به زیرساخت‌ها و بودجه آموزش عالی است و بدون تأمین منابع کافی، افزایش رتبه به سیاستی غیرواقع‌بینانه تبدیل می‌شود. راهبردهای پیشنهادی بر بازنگری معیارهای ارزیابی با تمرکز بر کیفیت آموزش و حل مسائل جامعه، شفاف‌سازی مأموریت و انتظارات دانشگاه‌ها، تقویت ارزیابی‌های درونی و بیرونی جایگزین، پرهیز از گسترش کمّی آموزش عالی، و توجه ویژه به دانشگاه‌های خارج از تهران از طریق تخصیص منابع و سازوکارهای قانونی تأکید دارد.